Η υπέρταση είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας που οδηγούν σε στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό, καρδιακή ή νεφρική ανεπάρκεια. Ως αρτηριακή πίεση ορίζεται η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών που μεταφέρουν το αίμα από την καρδιά στα όργανα. Η υπέρταση εκδηλώνεται όταν η αρτηριακή πίεση είναι υψηλότερη από τα φυσιολογικά επίπεδα. Στα ενήλικα άτομα η αρτηριακή υπέρταση δημιουργείται όταν η συστολική πίεση είναι 140mmHg και πάνω, ενώ η διαστολική 90mmHg και πάνω.
Όταν η καρδιά συσπάται για να μεταφέρει το αίμα στα όργανα ασκείται η συστολική ή μεγάλη πίεση στις αρτηρίες, ενώ όταν η καρδιά δέχεται το νέο αίμα ασκείται η διαστολική ή μικρή πίεση.
Σε ποιες αιτίες οφείλεται η υπέρταση;
Οι διατροφικές συνήθειες αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου:
- Η αυξημένη πρόσληψη νατρίου
- Η χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου και καλίου μέσω των τροφών
- Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών
Άλλες αιτίες που συμβάλλουν στην εκδήλωση υπέρτασης είναι:
- Η μειωμένη σωματική άσκηση
- Το στρες
- Ο υπερθυρεοειδισμός
- Η νεφρική νόσος
- Η παχυσαρκία
- Η κληρονομικότητα
Πώς εκδηλώνεται η υπέρταση;
Συνήθως η υπέρταση δεν συνοδεύεται από κάποιο σύμπτωμα. Οι όποιες ενοχλήσεις οφείλονται στις επιπλοκές λόγω της πίεσης. Μερικά από τα συμπτώματα που μπορεί να σχετίζονται με την υπέρταση είναι η δύσπνοια, η έντονη εφίδρωση, η ζάλη, ή έντονη κόπωση, ο πονοκέφαλος, η θολή όραση, η ρινορραγία, οι εμβοές. Άτομα που εμφανίζουν τα παραπάνω συμπτώματα δεν πρέπει να πανικοβληθούν αλλά να κλείσουν ένα προληπτικό ραντεβού με το γιατρό τους.
Πώς γίνεται η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης;
Για να μετρήσει ένα άτομο σωστά την πίεση του πρέπει να ακολουθήσει κάποιους απλούς κανόνες:
- Να μείνει καθιστό και ήρεμο για περίπου 5 λεπτά με την πλάτη ακουμπισμένη στην καρέκλα και το μπράτσο ακουμπισμένο σε σταθερή επιφάνεια.
- Η περιχειρίδα πρέπει να βρίσκεται στο ύψος της καρδιάς και εφαρμόζει απευθείας στο μπράτσο και όχι σε κάποιο μανίκι.
- Το ακουστικό τοποθετείται στο εσωτερικό του αγκώνα.
- Το φούσκωμα γίνεται μέχρι η ένδειξη να είναι 200-220 mmHg. Το ξεφούσκωμα γίνεται αργά και σταθερά.
- Μόλις ακουστεί ο πρώτος ρυθμικός χτύπος όσο αχνός και αν είναι, η τιμή αντιστοιχεί στη συστολική πίεση. Μόλις πάψει να ακούγεται ο ρυθμικός χτύπος, η τιμή αντιστοιχεί στη διαστολική πίεση.
- Είναι καλό να γίνονται δυο μετρήσει με διαφορά 2-3 λεπτών. Αν η διαφορά μεταξύ των μετρήσεων είναι πολύ μεγάλη γίνεται και τρίτη.
Σήμερα υπάρχουν και αυτόματα πιεσόμετρα που εφαρμόζουν στον καρπό.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Αρχικά ο γιατρός λαμβάνει το πλήρες ιστορικό του ασθενή και προχωρά σε κλινική εξέταση. Ο γιατρός μετρά την πίεση του ασθενή σε καθιστή θέση. Συνήθως απαιτούνται περισσότερες από δύο επισκέψεις στο ιατρείο για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση. Όταν η πίεση παραμένει αυξημένη στις μετρήσεις που γίνονται στο ιατρείο με τη συστολική από 140 mmHg και πάνω ή τη διαστολική από 90 mmHg και πάνω ή και τα δύο γίνεται η διάγνωση της υπέρτασης.
Οι εργαστηριακές εξετάσεις που κάνει ο ασθενής περιλαμβάνουν μέτρηση των ηλεκτρολυτών ορού, της γλυκόζης νηστείας και των λιπιδίων, εξέταση της νεφρικής λειτουργίας. Αφού δοθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή ο γιατρός θα ζητήσει επαναληπτικό κύκλο εξετάσεων ανά τακτά χρονικά διαστήματα ανάλογα με την περίπτωση. Πιο αναλυτικός έλεγχος γίνεται σε ασθενείς που εμφανίζουν αντίσταση στη θεραπεία ή όταν η κλινική εξέταση δείχνει δευτεροπαθή υπέρταση.
Ποιες οι πιθανές επιπλοκές;
Ασθενείς με υπέρταση εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης καρδιαγγειακών νοσημάτων όπως η στεφανιαία νόσος, το έμφραγμα, η καρδιακή ανεπάρκεια κ.α. Ακόμα η υπέρταση μπορεί να οδηγήσει σε ισχαιμικά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, σε ανεύρυσμα, σε στενώσεις καρωτίδων κ.α.
Ποιες οι μέθοδοι θεραπείας της υπέρτασης;
Η υπέρταση δε μπορεί να θεραπευτεί. Στόχος είναι να ελαττωθεί η πίεση του ασθενή και να φτάσει σε φυσιολογικά επίπεδα (κάτω από 130/80 mmHg) κυρίως μέσω της λήψης αντιϋπερτασικών φαρμάκων. Ανάλογα με τον ασθενή, το ιστορικό του αλλά και παράγοντες κινδύνου που συνυπάρχουν (όπως το κάπνισμα, η διατροφή, η παχυσαρκία κτλ) ο γιατρός επιλέγει τη θεραπεία και αναμένει τα αντίστοιχα αποτελέσματα.
Ακόμη και η επιλογή των αντιϋπερτασικών γίνεται με βάση την ηλικία, συνυπάρχοντα νοσήματα, τη βαρύτητα της υπέρτασης κ.α. Οι βασικότερες κατηγορίες φαρμάκων είναι:
- Β-αναστολείς
- Αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης
- Διουρητικά φάρμακα
- Ανταγωνιστές ασβεστίου
- Ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτασίνης
κ.α.
Πώς μπορεί να μειωθεί η υπέρταση χωρίς φαρμακευτική αγωγή;
Σε ασθενείς με ελαφριά υπέρταση η θεραπεία αρχικά δεν περιλαμβάνει φάρμακα αλλά υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής. Υπέρβαρα άτομα καλούνται να ελαττώσουν το σωματικό τους βάρους, αφού ακόμη και μία μικρή απώλεια δρα ευεργετικά στη μείωση της πίεσης αλλά και στην επαναφορά των φυσιολογικών επιπέδων της χοληστερίνης, του σακχάρου και άλλων παραγόντων που θα μπορούσαν να οδηγούν σε καρδιαγγειακά επεισόδια.
Μια διατροφή φτωχή σε αλάτι βοηθά ιδιαίτερα στη μείωση της πίεσης ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας και ενισχύει την αποτελεσματικότητα των υπερτασικών φαρμάκων. Είναι καλό να περιορίζεται η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Σημαντική είναι και η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά που προσφέρουν κάλιο και ασβέστιο στον οργανισμό.
Ο συνδυασμός σωστής διατροφής με σωματική άσκηση βοηθά επίσης στη μείωση της πίεσης. Το κάπνισμα είναι μία από τις πρώτες συνήθειες που πρέπει να διακόψουν οι υπερτασικοί. Μπορεί να επηρεάζει ελάχιστα την πίεση, είναι όμως ένας από τους πιο σοβαρούς παράγοντες που οδηγούν σε εγκεφαλικό, έμφραγμα ή καρδιαγγειακό επεισόδιο.
Υπέρταση και τροφές με νάτριο
Οι τροφές πλούσιες σε νάτριο (αλάτι) αυξάνουν τη αρτηριακή πίεση. Το νάτριο βρίσκεται στο εξωκυττάριο υγρό των κυττάρων και προκαλεί κατακράτηση υγρών. Ως αποτέλεσμα το οξυγόνο και άλλα θρεπτικά στοιχεία που κυκλοφορήσουν στο αίμα, δυσκολεύονται να περάσουν στα κύτταρα. Έτσι η καρδιά αναγκάζεται να σπρώξει πιο δυνατά για να ξεπεραστούν τα εμπόδια και η αρτηριακή πίεση αυξάνεται.
Αρτηριακή υπέρταση και παιδιά
Η υπέρταση εκδηλώνεται αρκετά συχνά στους εφήβους κυρίως λόγω παχυσαρκίας. Σε παιδιά μικρότερα από 12 ετών η υπέρταση μπορεί να οφείλεται σε κάποιο νόσημα. Για να γίνει η διάγνωση απαιτούνται επανειλημμένες μετρήσεις σε διαφορετικές επισκέψεις στο ιατρείο. Τα φυσιολογικά επίπεδα της πίεσης στα παιδιά εξαρτώνται από το φύλο, την ηλικία, το ύψος κτλ.
Αρτηριακή υπέρταση και νεφρά
Τα νεφρά παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της πίεσης του ατόμου, αλλά και η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να βλάψει τα νεφρά και να οδηγήσει σε χρόνια νεφρική νόσο. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν κύκλο. Όταν η πίεση είναι υψηλή η καρδιά εργάζεται πιο σκληρά και καθώς τα χρόνια προχωρούν μπορεί να προκληθεί φθορά των αιμοφόρων αγγείων. Όταν καταστραφούν αιμοφόρα αγγεία στα νεφρά, αυτά συνδέουν τη μειωμένη ροή του αίματος με αφυδάτωση και σταματούν την απομάκρυνση επιπλέον υγρών από το σώμα. Αποτέλεσμα είναι η συσσώρευση υγρών στα αιμοφόρα αγγεία και η αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Άνθρωποι με διαβήτη έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν νεφρική ανεπάρκεια. Γι’ αυτό η διαχείριση της υψηλής πίεσης είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους διαβητικούς.
Η πλειοψηφία των ατόμων με νεφρική υπέρταση δεν εκδηλώνει κανένα σύμπτωμα και οι βλάβες προχωρούν χωρίς να γίνονται αντιληπτές, γι αυτό και η πάθηση θεωρείται πολύ επικίνδυνη.